De Noordzee en zijn schelpen
Algemeen
De huidige Noordzee en bij behorende benthos kwam tot stand na de laatste ijstijd, het Weichselien. Deze ijstijd eindigde 11.500 jaar geleden. Er voor ligt het Emien en er na komt het Holoceen. Het water stond tot 120 meter lager dan nu, wat betekend dat de kustlijn ongeveer 600 km noorderlijker lag. Dit is ongeveer bij Bergen, Noorwegen en de Orkney en Shetland eilanden.
Tijdens de IJstijd lag de Noordzee droog, dus de schelpen die er toen waren waren hooguit zoetwater soorten. Ongeveer 9.000 jaar geleden liep de zuidelijke Noordzee vol en ongeveer 6000 jaar geleden werd de huidige stand bereikt. Door de dalende zeebodem stijgt het water in de Noordzee nogsteeds.
De blauwe lijn geeft aan wat tot de noordzee gerekend wordt. Dit gebied is kunstmatig opgedeeld in drie verschillende gebieden aangegeven met de gele lijnen:
De Noordelijke Noordzee Voor de kust van Noorwegen ligt een klein deel van de Noordzee niet op het Europees Continentaal plat en daar is de diepte van de Noordzee op zijn diepst met een diepte van 700 meter. De kusten van de Noordelijke Noordzee zijn hoofdzakelijk gevormd door gletsjers.
De Centrale Noordzee De kusten van de Centrale Noordzee zijn hoofdzakelijk gevormd door gletsjers.
De Zuidelijke Noordzee De Zuidelijke Noordzee heeft een gemiddelde diepte van rond de 50 meter.
Andere indelingen zijn op basis van Economische Zone, of te wel wie heeft welk zee gedeelte in eigendom. Voor ons, malacologen en biologen, is het logischer om de zee in te delen in de verschillende leefgebieden die bepaald worden door natuurlijke omstandigheden. Bepalend hier voor is meestal de bodemgesteldheid, maar ook bijvoorbeeld de waterdiepte, het zoutgehalte, de temperatuur, stroming en de voedselhuishouding.
De gemiddelde diepte van de Noordzee is 94 meter met het diepste punt in de Noordelijke Noordzee waar waar de diepte op kan lopen tot 700 meter. Verder kent de Noordzee twee ondiepten genaamd wadden. Er is het wadden gebied bij Engeland genaamd The Wash gevoed door de rivieren Witham, Welland, Nene en de Great Ouse. Daarnaast is er het gebied van Den Helder in Nederland tot Ebsjerg in Denemarken dat doorsneden wordt door de Elbe.
Het zoutgehalte ligt tussen de 15-25 ‰ bij rivieren en tussen 32-35 ‰ in de Noordelijke Noordzee.
De temperatuur kan varieren van 18°C 's zomers en 1°C 's winters. In de diepere gedeelten is deze temperatuur meer constant rond de 10°C. De 30 meter diepte lijn in de Noordzee is de lijn waarbij de temperatuur van het zeewater niet boven de 16°C komt. Wat een cruciale lijn is voor bijvoorbeeld de Noordkromp.
Stromingen
De Noordzee wordt gevoed vanuit het noorden door de Atlantische Oceaan en vanuit het zuiden via het Kanaal (donkerblauw).
Brakwater komt uit de Oostzee via het Skagerak (steenrood).
En voorzien van zoetwater via de Elbe, de Wezer, de Eems, de Rijn, de Maas, de Schelde, de Theems en de Humber (groen).
Via de Noorse Stroom (langs Denemarken en Noorwegen) stroomt het water terug de Atlantisce Oceaan in (paars).
In een tot twee jaar is al het water in de Noordzee vervangen.
Getijde wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de vloedgolf (grijs) die via schotland de Noordzee in stroomt. Via de Engelse kust, de Nederlandse kust bereikt deze 12 uur later de Duitse bocht.
Fronten
Fronten zijn overgangsgebieden. Meestal is dit een overgang van zoet naar zout of van warm naar koud. De Noordzee kent enkele duidelijke fronten:
- Het Friese front
- Het Deense front
- Saliniteit front Noorwegen
Het Friese Front
Het Friese Front scheidt het water uit de Atlantische Oceaan van het water uit het Kanaal.
- dunne parelmoerneut
- tweetandschelp
- afgeknotte gaper
- glanzende dunschaal
- bolle papierschelp
- pelikaansvoet
Het Deense Front
Het Deense Front scheidt het kustwater van het water van de centrale Noorzee.
De Noorse Stroom
Voor de Deense en Noorse kust is de Noordzee tussen de 50 en 100 meter diep.
De wadden
De waddenzee
Wat we hier de waddenzee noemen is het gebied dat begint bij Den Helder in Nederland en dat eindigt bij Ebsjerg in Denemarken. Dit hele gebied is ingesloten door eilanden.
De Waddenzee wordt beschouwd als de belangrijkste kraamkamer van de Noordzee.
De belangrijkste schelpen:
- Kokkel
- Nonnetje
- Platte slijkgaper
- Strandgaper
- Wadslakje
The Wash
- Kokkels
- Mossels
Zandbanken en kuilen
De Doggersbank
De Doggersbank heeft een diepte van ongeveer 15 tot 20 meter
- wulk
- otterschelp
- artemisschelp
- tweetandschelp
De Klaverbank
De Klaverbank is een grindbank, welke een restant is van een oude rivierbedding. Deze is gelegen op ongeveer 54°10'N, 02-03'E en 30-40 meter diep. Met vele soorten schelpdieren:
- Artemisschelp
- Pelikaansvoet
- Wulk Buccinum
- Bolle papierschelp
Monkey Bank
56°30'N, 06°00'E
Fisher Bank
Op ongeveer 57°00'N, 03°30'E is een zandbank voor de kust van Denemarken.
De Oestergronden I
Zijn gelegen op ongeveer 54°22'N, 05°40'E
De Oestergronden II
De oestergronden zijn gelegen op ongeveer 53°52'N, 04°59'E.
Oestergronden 40 tot 50 meter diep
- witte dunschaal
- zwarte streepschelp
- zandschelp
- bolle papierschelp
- noordkromp
- noordhoren
The Silverpit
Gelegen op ongeveer 54°08'N, 02°12'E
Fladen Ground
Gelegen op 58°40'-59°20'N, 00°20'E ligt tussen Aberdeen (UK) en Bergen (Noorwegen).
- Thyasira equalis Verrill & Bush, 1898
- Noordkromp
Bronnen
- De onbewerkte foto's zijn afkomstig van het NASA "The Visible Earth" project en kunnen gevonden worden op: http://visibleearth.nasa.gov/
- noordzee.nl
- www.zeeinzicht.nl
- Rijkswaterstaat Stromingen
- Wikipedia
- Ecomare
- Oceanografische fronten